Pas op voor koemest en paardenmest!

Hoe gezond is het gebruik van koemest of paardenmest in een biologische moestuin?

In het kader van ons bodemverhaal, is vers organisch mest zoals koemest en paardenmest een interessante component. Net als ander dierlijke meststoffen, bevatten koe- en paardenmest veel micro-organismen. Door hiermee de bodem te mulchen, ga je het bodemleven verrijken en stimuleren. Meer bodemleven betekent meer voedingsstoffen die vrij kunnen komen voor de planten en meer CO2 die uit de lucht wordt gebonden. Allemaal zeer positief dus!

Als je koemest koopt, is dit meestal vermengd met stro; paardenmest kan gemengd zijn met stro, houtkrullen, vlas of zaagsel. Paardenmest is een warmere meststof dan koemest: er wordt bij de vertering van de meststof veel warmte afgegeven.

Daarom wordt paardenmest soms in de plantgaten gedaan van planten die graag warme voeten hebben om te groeien zoals komkommer maar ook tomaten, paprika en aubergines. Beter is om te wachten tot de bodem voldoende is opgewarmd om de warme groenten te kweken, dan hebben ze geen paardenmest aan de voetjes nodig en is er ook geen kans op verbranding.

Koemest

Hoe gaan we dit vers organisch mest best gebruiken?

Vroeger was de gewoonte dat men vers stalmest kocht bij de boer om dit vervolgens in de grond te spitten of te frezen. Ondertussen hebben we echter ingezien dat spitten of frezen het bodemleven vernietigt en we dit best niet doen. Meer hierover weten?

Mulchen daarentegen is hét sleutelwoord voor een rijk bodemleven. Meer weten over mulchen?

Dus dan maar vers koe- en paardenmest mulchen op de tuingrond? Lijkt logisch maar is toch niet aan te raden als het vers mest betreft. Gecomposteerd of gefermenteerd stalmest kan wel zonder problemen gemulcht worden.

Waarom geen vers stalmest mulchen?

  • Koe- en paardenmest bevat veel stikstof. Als dit rechtstreeks op of in de bodem wordt aangebracht, gaat er veel stikstof uitspoelen in de bodem. Het teveel aan stikstof kan immers niet worden opgenomen door je planten en sijpelt door naar diepere bodemlagen en naar de grondwaterlaag. In plaats van in het najaar je bodem te bedekken met vers koe- of paardenmest, kies je beter voor een mulchlaag van gras en bladeren. Hiermee vermijd je dan uitspoeling en stimuleer je het bodemleven optimaal.
  • Als je in het voorjaar vers stalmest op je grond aanvoert, krijg je een boost aan voedingsstoffen die vrij komen maar wel op de verkeerde moment. Er staan immers nog weinig of geen planten in de bodem die de voedingsstoffen kunnen opnemen. Gevolg: opnieuw uitspoeling!
  • Teveel stikstof zorgt dat planten te snel groeien en daardoor verzwakken. Zwakke planten zijn gevoeliger aan schimmels en schadelijke insecten. Bovendien zorgt de hoge concentratie stikstof voor de afbraak ipv stimulatie van het bodemleven. Hoge concentraties zouten zijn namelijk dodelijk voor het bodemleven.

Fermentatie

Hoe koe- en paardenmest dan wel verwerken?

  • Je kan het koe- en paardenmest in de composthoop verwerken, tenminste als het om niet te grote hoeveelheden gaat. Als het mest veel stro of houtkrullen bevat, geef je daardoor extra koolstof (C) aan je composthoop. Dit is belangrijk omdat de meeste afval die we op de composthoop doen, groenafval is en dus voornamelijk stikstof (N). De C/N verhouding is essentieel om een goede compost te maken. Meer weten over composteren?
  • Heb je veel koe- of paardenmest, dat laat je dit best minstens een jaar op een aparte hoop zitten. Regelmatig de hoop keren.
  • Wil je niet zo lang wachten, dan kan je het koe- en paardenmest fermenteren. Fermenteren gebeurt met Effectieve micro-organismen met name Microferm. Alles weten over EM? Je legt een zeil op de grond, hierop doe je de vracht mest, dit overgiet je met 2 l microferm per m3 opgelost in 10 of 20 l water. Verder strooi je 10 kg lavameel, (10 kg zeewierkalk) en 10 kg bentoniet kleimineralen over de mesthoop. De hoop laag per laag goed aandrukken zodat er zo weinig mogelijk zuurstof in de hoop achter blijft. Vervolgens sluit je het geheel luchtdicht af met het zeil waarop het mest ligt. Dit laat je minimum 8 weken afgesloten liggen. Na 8 weken is het stalmest voldoende gefermenteerd. Het is dan als het ware voorverteerd voor de bodemorganismen.

Als de fermentatie rond is, kan je het organisch materiaal mulchen op de bodem of inwerken. Mulchen verdient de voorkeur. Je kan het gefermenteerd materiaal ook gebruiken om je bloembakken te mulchen of vermengen met de potgrond van de bloembakken.

Kanttekeningen bij het gebruik van koemest of paardenmest.

Stro ziet er tegenwoordig heel anders uit dan 40 jaar geleden. Tegenwoordig worden vooral kortstro rassen geteeld waardoor er minder oogstverlies is bij storm en zware regen. Bovendien wordt tijdens de groeiperiode van de zomer- en wintertarwe de teelt behandelt met een groeiremmer (groeiregulator) of halmverkorter waardoor het gewas minder snel groeit.

Ook chemische behandelingen tegen schimmels kunnen noodzakelijk zijn. Gangbaar (niet biologisch) stro en gangbaar (niet biologisch) dierlijk mest bevat dus residuen van chemische middelen. Best dat je daar even bij stilstaat vooraleer je gaat mulchen met stro of stalmest gemengd met stro.

Mulchen met koemest

Antibiotica in koemest en paardenmest

Als je stalmest van een niet-biologische boer komt, is de kans groot dat er allerlei resten van ontwormingsmiddelen en antibiotica in je stalmest aanwezig zijn. Een reden temeer om het mest eerst te composteren. Het Louis Bolk instituut deed hiernaar onderzoek. Door het stalmest te composteren, kunnen antibiotica residuen afgebroken worden. Sommige antibiotica breken goed af, anderen weinig.

De soort antibiotica, hoe en hoelang ze worden gecomposteerd bepaalt het resultaat. Het schadelijk effect van antibiotica en daarmee gepaard gaande antibiotica resistente bacteriën in de voedselketen is tot op heden erg onderbelicht.

Chemische residu in het paardenmest

Weiden worden door niet-bio boeren behandeld met verschillende chemische, selectieve onkruidbestrijders om bloemen en kruiden die schadelijk en giftig zijn voor de dieren uit de weiden te mijden. Vooral paarden zijn gevoelig aan verschillende onkruiden en bloemen die zich in het gras kunnen vestigen vandaar dat de paardenweiden ook het meest worden bespoten.

Denk maar aan Jacobskruid en vingerhoedskruid dat zowel voor paarden, runderen als schapen giftig is. Jacobskruiskruid is zelfs dodelijk voor paarden.

Om dit doel te bereiken, wordt er in de gangbare paardenhouderij gespoten met groeihormonenpreparaten. Een bekend product is Bofix dat een breedwerkingsspectrum heeft (dus zogenaamd gemakkelijk in gebruik) maar waar wel een buffer van 5 m moet gewaarborgd blijven.

Vaak raad men ook een mix aan van 2 tot 3 groeihormonen. De producten moeten bij windstil weer worden gespoten. Als via de wind de groeihormonen worden verspreid, kunnen ook andere planten misvormen. De residu’s van deze bespuitingen blijven op het weiland achter, de dieren eten het gras en na vertering komt het residu in het mest terecht.

gezonde bodem

Conclusie

Koop je koe- of paardenmest uit de gangbare sector, dan is de kans groot dat het mest restanten bevat van antibiotica, ontwormingsmiddelen, groeiremmers en groeihormonen. Ga je dit vers mest rechtstreeks in de grond inwerken, leidt dit tot vermindering van het bodemleven en de reële vraag hoeveel restanten hiervan uiteindelijk in jouw groenten terecht komen.

Composteren van vers stalmest kan de schade beperken maar niet in alle gevallen. Dit bewijst nogmaals hoe alles met alles verbonden is en hoe belangrijk het is om zelf bedruipend te zijn als je echt bio wilt kweken. Lang leve je eigen compost, je eigen paardenmest (al dan niet gefermenteerd) en je zelfgemaakte bokashi of wormenaarde!!

Ook interessant om te lezen: